Blaas

De blaas bevindt zich onder in de buik. Haar functie is het opslaan en afvoeren van urine. De blaas is elastisch; hoe meer urine erin zit, hoe groter ze wordt.

Wanneer de blaas voller wordt en uitrekt, krijg je het gevoel van aandrang. Je kunt je urine dan nog enige tijd ophouden, zodat je tijd hebt een toilet te vinden. Wanneer je dit gevoel van aandrang negeert, raakt de blaas nog voller. Wanneer de blaas té vol raakt, leegt ze zich vanzelf.

Een dwarslaesie beïnvloedt dit proces, maar door goed blaasmanagement kun je hier enigszins controle over houden. 

 

Kies een onderwerp voor meer informatie

  • Anatomie van de blaas
  • De blaas bij een dwarslaesie/caudalaesie
  • Veelvoorkomende problemen en oplossingen
  • Blaasmanagement
  • Diagnostiek bij problematiek
  • Bronnen en verder lezen

Anatomie van de blaas

De blaas heeft twee functies: het opslaan en het afvoeren van urine. De aansturing van de blaas is tamelijk ingewikkeld en gaat deels bewust en deels onbewust. De bewuste aansturing kun je beïnvloeden, de onbewuste aansturing niet. De onbewuste aansturing is automatisch en wordt ook wel reflexmatig genoemd.

De blaas (vesica urinaria) vormt samen met de nieren (renes), de urineleiders (ureters) en de urinebuis (urethra) de urinewegen (zie afbeelding). De nieren produceren dagelijks 1000-2000 ml urine, afhankelijk van de vochtinname. De urine wordt via de urineleiders naar de blaas vervoerd en daar wordt het opgeslagen. Vervolgens verlaat deze via de urinebuis het lichaam.

Drie spieren regelen de opslag en afvoer van de urine: de blaasspier in de blaaswand (m. detrusor vesicae), een interne en een externe sluitspier (m. sphincter urethrae internus en m. sphincter urethrae externus). De aansturing van deze spieren verloopt deels bewust en deels onbewust (reflexmatig).

Wanneer de blaas zich vult, is de blaasspier onbewust ontspannen en zijn de beide sluitspieren aangespannen. Wanneer de blaas voller wordt dan ongeveer 500 ml, gaat er een signaal via het ruggenmerg naar de hersenen dat je naar de toilet moet. De interne sluitspier ontspant dan al onbewust, maar door bewuste aanspanning van de externe sluitspier kun je de urine nog ophouden. Op het toilet ontspan je de externe sluitspier en spant de blaasspier aan. Zo kan de urine uit de blaas lopen. Dit is de bewuste aansturing van de externe sluitspier.

Wanneer je het signaal van aandrang negeert, zal de blaas nog voller raken. Wanneer de blaas té vol wordt, kun je je urine niet meer ophouden en zal de blaas zichzelf legen door onbewuste aanspanning van de blaaswandspier. Hiermee wordt voorkomen dat de druk op de blaaswand te hoog wordt. Deze onbewuste aansturing noemen we een reflex.

Een overvolle blaas kan gevaarlijk zijn. Wanneer de blaaswand langdurig uitrekt (hoge blaasdruk), zal deze verslappen. Als gevolg daarvan kan de blaas niet meer alle urine naar buiten persen en blijft er steeds urine achter in de blaas. Dit kan ook gebeuren wanneer de sluitspieren niet voldoende ontspannen. Hierdoor is er een grotere kans op blaasontsteking. Bovendien kan er bij een verhoogde druk in de blaas urine terugstromen naar de nieren (reflux) en hier schade veroorzaken. 

Afbeelding: Anatomie van de urinewegen (bron: gezondheidsplein.nl)

lezing over de blaas door revalidatiearts Janneke Stolwijk tijdens de Landelijke Laesiedag 16 oktober 2021

De blaas bij een dwarslaesie/caudalaesie

Door een dwarslaesie kunnen zowel de sluitspieren als de blaasspier geheel of gedeeltelijk uitvallen. Wanneer de sluitspieren niet meer (volledig) werken, kun je je urine niet ophouden en heb je last van incontinentie. Wanneer de blaasspier niet meer (volledig) werkt of de sluitspieren spastisch zijn en niet volledig ontspannen, blijft er urine in de blaas achter en dat kan leiden tot blaasontsteking. Vaak is er sprake van een combinatie van deze twee.

  • Spinale shock fase
  • Slappe blaas
  • Overactieve blaas
  • Informatie specifiek voor caudalaesie

Veelvoorkomende problemen en oplossingen

Bij een dwarslaesie is de aansturing van de blaas verstoord. Het ALLRISC onderzoek laat zien dat slechts 15% van deze mensen aandrang voelt om te plassen. Bijna 30% voelt helemaal geen aandrang en ruim de helft (56%) voelt dit indirect door spasmes, krampen, hoofdpijn.

  • Informatie specifiek voor caudalaesie
  • Autonome dysreflexie
  • Blaasontsteking
  • Blaasstenen/nierstenen
  • Incontinentie
  • Nierbekkenontsteking
  • Reflux
  • Waternieren (hydronefrose)

Blaasmanagement

Het ALLRISC onderzoek laat zien dat slecht 7% van de mensen met een dwarslaesie nog op de gebruikelijke manier kan plassen. Dit zijn allemaal mensen met een incomplete laesie. Blaasmanagement zorgt ervoor dat je toch zoveel mogelijk controle houdt over je blaas. Doel ervan is incontinentie minimaliseren, een hoge blaasdruk voorkomen en de blaas goed legen zodat er geen urine achterblijft.

Blaasmanagement is heel persoonlijk en afhankelijk van welke spieren nog werken. Vlak na het oplopen van de dwarslaesie zal er gekeken worden hoe dit bij jou werkt. In de loop van de tijd zal duidelijk worden hoe jij je blaas het best kunt legen. Zie afbeeldingen voor een beslisboom ten aanzien van blaasmanagement.

Afbeelding: beslisboom blaasmanagement, voor autonome en reflex blaas (bron: handboek dwarslaesierevalidatie)

  • Verblijfskatheter via de urinebuis
  • Verblijfskatheter via de buik (suprapubische verblijfskatheter of subrapub)
  • Intermitterende katheterisatie
  • Blaaskloppen/blaastrainen
  • Crederen
  • Stoma
  • Blaasstimulator (Sacraal Anterior Root Stimulator, SARS)

Diagnostiek bij problematiek

Blaasontsteking, stenen of afwijkingen aan de blaas kunnen worden aangetoond door middel van aanvullend onderzoek. Ook voor het bepalen wat voor jou het juiste blaasmanagement is, zullen een aantal onderzoeken gedaan worden. In dit onderdeel kun je lezen over de verschillende soorten onderzoek.

  • Urinetest
  • Residumeting
  • Cystoscopie
  • Cystogram/mictiecystogram
  • Urodynamisch onderzoek (UDO)

Bronnen en verder lezen

Naast de bronnen die in de totstandkoming van de Wiki zijn genoemd, zijn voor het hoofdstuk over de blaas een aantal specifieke bronnen geraadpleegd. Deze bronnen zijn hier te vinden. Tevens kun je hier meer lezen over wetenschappelijk onderzoek rondom dit thema.