Oedeem (spreek uit als eudeem) is een vochtophoping in het lichaam. Oedeem kan allerlei medische oorzaken hebben. Een van die oorzaken is een verminderde terugstroom van het bloed naar het hart, bijvoorbeeld bij gebrek aan beweging. Dit wordt hypostatisch, statisch of fysiologisch oedeem genoemd. Als je door verlamming minder kunt bewegen, is de kans op deze vorm van oedeem veel groter.
Hypostatisch oedeem
Kies een onderwerp voor meer informatie
- Wat is het?
- Hoe komt het?
- Hoe voorkom je het?
- Hoe wordt het behandeld?
Wat is het?
Er zijn allerlei mogelijke medische oorzaken voor oedeem, zoals hartfalen, een nier- of leveraandoening. Hier kijken we alleen naar hypostatisch oedeem, dat dus ontstaat doordat bloed niet goed terugstroomt naar het hart.
Slagaders brengen bloed van het hart naar de verschillende lichaamsdelen. Via de aders wordt het bloed weer teruggepompt naar het hart. Druk van de spieren, spanning van de bloedvaten en kleppen in de aderen zorgen ervoor dat het bloed naar het hart kan stromen. Als er iets mis is met een van deze drie factoren, kan het bloed niet goed wegstromen.
Doordat te veel bloed in de bloedvaten blijft, treedt vocht naar buiten uit de vaten. Dat vocht hoopt zich vanwege de zwaartekracht op op het laagste punt. Dus als je veel zit, kan oedeem ontstaan in de voeten en enkels. Kun je door verlamming je armen niet bewegen, dan kan oedeem ontstaan in de handen en armen. Wanneer je lang in bed moet liggen, kan oedeem ontstaan bij de rug en het stuitje.
Door het opgehoopte bloed wordt de plek van het oedeem dikker. Je krijgt dus bijvoorbeeld dikke voeten en enkels, of dikke handen. Als je op de gezwollen plek drukt, blijft vaak een tijd een putje zichtbaar.
Op zich is hypostatisch oedeem zeker niet gevaarlijk, en vaak is het ook niet hinderlijk. Wel kan het zo zijn dat de gewrichten moeilijker bewogen kunnen worden door de verdikking. Als je voeten dik zijn, kan het lastig zijn om goed passend schoeisel te vinden; slecht passend schoeisel vergroot het risico op wonden. Ook wordt de huid kwetsbaarder door het vocht, waardoor je sneller wondjes oploopt. Het vocht kan daarnaast een pijnlijk of moe gevoel geven en soms spasticiteit uitlokken. Als oedeem niet behandeld wordt, kan dit ook tot contracturen leiden.
Hoe komt het?
Hypostatisch oedeem kan in tijdelijke vorm bij iedereen voorkomen die te lang één bepaalde houding heeft. Als je bijvoorbeeld lang zit in een vliegtuig, kan zich door het gebrek aan beweging vocht ophopen in de voeten. Als je dan je voeten omhoog doet en als je weer gaat bewegen, zal het oedeem verdwijnen. De spieren pompen het vocht weer weg.
Bij mensen die door verlamming niet of minder kunnen bewegen, ontstaat gemakkelijk hypostatisch oedeem. Doordat de spieren niet goed functioneren, pompen ze minder vocht terug naar het hart. Ook is de vaatspanning vaak wat lager, waardoor eerder bloed achterblijft in de bloedvaten.
Hoe voorkom je het?
Om hypostatisch oedeem te voorkomen, is het zaak om zoveel als mogelijk in beweging te zijn. Door de spieren aan te spannen pomp je als het ware het bloed weer terug naar het hart.
Steunkousen kunnen helpen tegen oedeem in de benen. Door de extra druk op de benen kan het vocht zich daar niet ophopen. Ook het hoog leggen van de onderbenen - bijvoorbeeld ’s nachts in bed - kan helpen om oedeem te voorkomen.
Om oedeem aan handen en armen te voorkomen, is vooral de houding van belang. Het gaat er dan om dat de handen hoger liggen dan de ellebogen. Vaak worden de handen op een rolletje gelegd, om zo een helling te krijgen tussen hand en pols. Vocht kan daardoor makkelijker worden afgevoerd. Om de hand en arm in de juiste positie te houden, kan een spalk of orthese worden gebruikt. Ook kan hiervoor tape worden gebruikt. Een drukhandschoen kan de afvoer van vocht bevorderen. Als enige beweging van de arm en hand mogelijk is, kan een gespecialiseerde therapeut ook oefeningen geven.
Hoe wordt het behandeld?
Omdat oedeem het symptoom kan zijn van een medisch probleem, is het altijd zaak om eerst na te gaan wat de oorzaak is. Hiervoor kun je het beste overleggen met je huisarts. Blijkt sprake te zijn van hypostatisch oedeem, dan kun je de maatregelen nemen die hiervoor staan bij Hoe voorkom je het?